ΣΗΜΕΡΑ ΗΜΕΡΑ ΕΛΕΝΗΣ
ΜΙΑ ΜΙΚΡΗ ΜΟΝΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΠΙΝΕΛΙΑ - ΕΡΧΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ μετά από σχεδόν 40 χρόνια συναντώ συμμαθητές και συμμαθήτριες. Μεγάλη μου χαρά που βρίσκομαι πάλι δίπλα σε όλες κι όλους.
Ποίηση (συμπυκνωμένος λόγος) και ποιητής: Αιώνιος ποιητής της ζωής, ΌΜΗΡΟΣ, απαθανάτισε βασιλιάδες και πρωταγωνιστές, ακόμα και τους ηττημένους (Έκτωρ) που πέθαναν για τα μεγάλα ιδανικά. ΠΕΤΡΑΡΧΗΣ η ποίηση είναι το ανώτατο στην κλίμακα των παραγωγικών αξιών που μπορεί να δημιουργήσει ο εγκέφαλος του ανθρώπου. Μπωντλαίρ Voyer και εκεί και αυτά που «βλέπει» και αισθάνεται ο ποιητής ενώ δεν βλέπουν οι άλλοι, Φρόιντ «όπου και να πήγα με την επιστήμη μου, εκεί πριν είχε πάει ένας ποιητής».
Η ποίηση είναι η ανάμνηση εκείνων των ποιητικών στιγμών που βιώνονται ως πηγή έμπνευσης. Και έτσι, ξεκινώντας από το ξετυλιγμένο χαρτί, το μυαλό τρέχει πίσω στο χρόνο μέχρι την ακριβή στιγμή που γράφτηκε για πρώτη φορά το κείμενο.
Η ποίηση μας παρέχει μια ακριβή αναφορά, σχετικά με τη συναισθηματική μας παρουσία σε αυτή τη γήινη ζωή μας. Και για το πώς η σωματική και ψυχική μας ύπαρξη παρατείνεται στο χρόνο, χωρίς να αντιλαμβανόμαστε πώς αυτός ο χρόνος μπορεί να μεγαλώνει και να προχωράει μέρα με τη μέρα, χωρίς να μας δίνει την επίγνωση της σιωπηλής ροής του.
Από την εμπειρία ως άτομο που βρίσκεται σε διαρκή αναζήτηση, ο ποιητής δεν μπορεί παρά να αποκρυπτογραφήσει τον χρόνο ως τη μόνη αληθινή πολύτιμη αναφορά της ζωής. Ένας διαυγής χρόνος, σαφής στη γένεσή του, τον οποίο δεν μπορούμε να διαθέσουμε όπως θα θέλαμε, αλλά τον οποίο έχουμε καθήκον να αντιμετωπίσουμε με τη συνείδηση ότι μπορούμε να δώσουμε ένα συγκεκριμένο νόημα, αλλά και μια συναισθηματική αξία στα πράγματα που κάνουμε, είτε στις φαινομενικά ασήμαντες μέρες μας, είτε στις νύχτες του παθιασμένου έρωτα: «Διαφαίνεται μια/ σιωπηλή συμφωνία/ να ευχαριστούμε ο ένας τον άλλο. – Να το ονομάσουμε αγάπη;» (Γιουκάλι), αφού «Λάβαρο φλογερό δίνει παλμό» (Πρώτη επανάσταση).
Από αυτή την άποψη, τον ποιητή τον έχουν φιλήσει οι θεοί. Διότι δίνοντας χώρο στις αναμνήσεις, στις μελαγχολίες που ονομάζει λαχτάρες της ψυχής, μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι ο χρόνος του δεν πέρασε μάταια, δεδομένου ότι «τίποτα δεν προκαθορίζει/ τους σταθμούς και τις απολαύσεις/ τις απώλειες και τις ματαιώσεις,» αφού έχει τη «βεβαιότητα πως προχωράς/ το ταξίδι, το μοναδικό, το ΔΙΚΟ ΣΟΥ/ (Ταξίδι Επιστροφής).
Ένα κεφάλαιο της ποιητικής συλλογής της Ελένης Βαφειάδου, όπως το ταξίδι ενός ομηρικού ήρωα, έχει τίτλο Άφιξη και το τελευταίο αυτής Επιθυμίες. Πιστεύω ότι όλοι φτάνουμε σε ένα σημείο της ζωής μας όπου επιθυμούμε να φτάσουμε σε ένα ηθικό σημείο αποβίβασης της ύπαρξής μας. Η εύρεση αυτού του τόπου αποβίβασης περιλαμβάνει ένα μακρύ και ελικοειδές μονοπάτι γεμάτο σκαμπανεβάσματα. Αλλά στο τέλος, όταν συνειδητοποιήσουμε ότι το βρήκαμε, είναι δυνατόν να το βιώσουμε ως έναν παρθένο πλανήτη, όπου μπορούμε να ξαναβρούμε προγονικές γεύσεις και τις πιο ειλικρινείς διαθέσεις του παρελθόντος μας εκεί που «τα βήματα συντονίζονται, σε ανεξερεύνητα μονοπάτια οδηγούν» (Ο Χορός) «εκεί, η ασθένεια θεραπεύει,/ κι όλα μέσα συγκλίνουν στην ίδια θέληση/ συγκλίνουν/ για τη ζωή» «εκεί υπάρχει απόθεμα ψυχής/ για να ωριμάσουν οι πιο/ αυθεντικοί καρποί (Προορισμός). Βρίσκεις τον πραγματικό και μοναδικό δυνατό τόπο άφιξης, μετά από αμέτρητα χρόνια, γιατί «ό,τι μεγαλώνει, ωριμάζει/κι ανθίζει στον τόπο αυτό» δεδομένου ότι «χωρίς έτοιμες λύσεις/ στον κοινό μας τόπο/αυτοσχεδιάζουμε» (Γιουκάλι).
Και από εκεί η Ελένη δεν έχει μετακινηθεί, αφού δημιουργεί γιατί «όταν όλα έχουν ακυρωθεί,/ το ζεστό άγγιγμα παραμένει/ το πρώτο και τελευταίο μήνυμα ΖΩΗΣ» όταν ακόμα απογοητεύεται «πόσο αβάσταχτη μπορεί να γίνει η ζωή» (Αποχαιρετισμός) αναζητά «την τρυφερή λιακάδα» (Ανελέητο φως).
Ένας από τους σημαντικότερους ποιητές του εικοστού αιώνα και ηγετική φυσιογνωμία του μοντερνιστικού κινήματος στην ποίηση, ο T. S. Eliot είχε δηλώσει ότι: «η ποίηση δεν είναι μια απελευθέρωση του συναισθήματος, αλλά μια διαφυγή από το συναίσθημα - δεν είναι η έκφραση της προσωπικότητας, αλλά μια διαφυγή από την προσωπικότητα». Βέβαια, στη συνέχεια του δοκιμίου του για τη σχέση μεταξύ του ποιητή και της ποιητικής παράδοσης, ο Eliot προσδιορίζει αυτή τη δήλωση: «αλλά, φυσικά, μόνο όσοι έχουν προσωπικότητα και συναισθήματα γνωρίζουν τι σημαίνει να θέλει κανείς να ξεφύγει από αυτά τα πράγματα».
Όπως όμως υποστήριξε ο κριτικός C. K. Stead στο έργο του The New Poetic: Yeats to Eliot (Continuum Impacts), η αναφορά του Eliot στην απόδραση από την προσωπικότητα δεν είναι στην πραγματικότητα ένα κάλεσμα για απόδραση από τον εαυτό, αλλά ένα κάλεσμα για μια μεγαλύτερη «απόδραση μέσα στον εαυτό». Με τον όρο «εαυτός», ο Eliot αναφέρεται σε ένα πνευματικό μέσο (medium) το οποίο συνθέτει τις επιρροές που δέχεται για να παράγει νέους τρόπους έκφρασης των ανθρώπινων συναισθημάτων.
Αυτή την αίσθηση αφήνει στους αναγνώστες η ποιητική συλλογή της Ελένης Βαφειάδου. Ένα εκφραστικό ταξίδι στην ύπαρξη σαν «ακέραιο ψηφιδωτό» (Ψηφιδωτό), στον χωροχρόνο, στο συναίσθημα της αγάπης, στον φόβο της απώλειας, στις επιθυμίες, στη φυγή, στις αφίξεις, στη ΖΩΗ ώστε «να κατακτήσω με στοργή/ ολόδική μου/ την αποδοχή» τονίζει η Ελένη (Ψηφιδωτό).
Η ποίηση μπορεί να μην είναι μια «απελευθέρωση του συναισθήματος», αλλά το ωμό συναίσθημα της ίδιας της ποιήτριας από το οποίο δραπετεύει, αφού «πόνεσα, μόχθησα, αγανάχτησα/ τα λάθη μου να επαναλαμβάνω,/ να μάθω ρώτησα σοφούς,/ μάγους και ειδικούς,/ αλλά ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΗΞΕΡΑ ΜΟΝΟ ΕΓΩ/ Μ’ ΕΜΕΝΑ ΝΑ ΣΥΜΦΙΛΙΩΘΩ/ (Ψηφιδωτό). Και η Ελένη επιδιώκει να ξεφύγει από τα δικά της αμόλυντα συναισθήματα, προκειμένου να μπορέσει να αναπαραστήσει καλύτερα τα αυθεντικά συναισθήματα στο έργο της. Το υπαρξιακό ζήτημα ενταγμένο σε διάφορους «τόπους» όπου η ποιήτρια περιηγήθηκε όπως στη Sternatìa, στο Σαλέντο, στη Grecia Salentina, εκεί που «αρχίζεις τότε να εξηγείς/ τους κύκλους της ζωής σου/… γνωρίζοντας τώρα πια τους νόμους/ της αέναης κίνησης/ ανεμπόδιστα εντός σου… να ΣΥΝΥΠΑΡΧΕΙΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ» (Sternatìa di Salento), της ελπίδας για τον «Προορισμό», γιατί «εκεί είμαι καλά,/ όπου ανθρώπους συναντώ,/ φως να σκορπίζουν», της απογοήτευσης για την εποχή μας, «μιας εποχής που ξεχνά/ καταστρέφει, προσπερνά» (Το βότσαλο).
Η συγκεκριμένη ποιητική συλλογή αναδεικνύει όλα τα υπαρξιακά συναισθήματα των ανθρώπων δεδομένου ότι μπορεί να είναι «ανέφικτη η αρμονία» (Μύηση) αλλά η πρόσκληση – πρόκληση είναι η ποίηση γιατί ΜΑΖΙ «τους στίχους θα τραγουδάμε και θα κυλάει η ΖΩΗ/ με οίστρο και ρυθμό…» γιατί όπως και του ποιήματος «η στροφή γλυκιά, στροφή πικρή» (ΜΑΖΙ)… έτσι είναι και η ζωή.
Ακόμα, όμως, και όταν η συνάντηση είναι μια ανάμνηση, όταν ο αγαπημένος αμύνεται ή όταν έχει έρθει αναπότρεπτα ο σκληρός χωρισμός «Πάθος φλογερό,/ φιλί ορμητικό,/ κι η ώρα του χωρισμού σκληρή» (Μαζί) η αναμονή συνεχίζεται μέσα σε βασανιστική σιωπή. Αναμονή για μια άλλη ζωή, μια άλλη διάσταση, άλλον χρόνο, αόριστο. Για την αιωνιότητα, όπου θα ξαναβρεθούν οι ερωτευμένοι και όπου ο χωρόχρονος θα είναι μόνο δικός τους. Η ύλη του έρωτα της ζωής θα παραμένει για τον/την ερωτευμένο/νη πάντα άφθαρτη και η Ελένη Βαφειάδου θα ΠΟΙΕΙ, προσκαλώντας μας «ΕΛΑ/ να γράψουμε ΜΑΖΙ αυτό το ποίημα», ποιο ποίημα Ελένη; το ποίημα του ΕΡΩΤΑ της ΖΩΗΣ.
Γιάννης Τσόλκας
Ο Γιάννης Τσόλκας είναι Καθηγητής Ιστορίας της Ιταλικής Λογοτεχνίας και του Ευρωπαικού Πολιτισμού, της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου